प्रभु खड्का

गणतन्त्रको नाममा ल्याइएको पद्धतिले सुरुमा जनतामा ठूलो आशा जगायो – राजा रजौटाको विलासितापूर्ण जीवन अन्त्य हुन्छ, जनप्रतिनिधि भनेका जनता नै हुनेछन्, सत्ता जनमुखी हुनेछ ।

तर आज १६ वर्षपछि हेर्दा – वडाध्यक्षदेखि प्रधानमन्त्रीसम्मका नेताहरूको जीवनशैलीले त्यही राजसी विलासिता पछ्याइरहेको दर्दनाक चित्र देखिन्छ । एक समय राजा र रानीले चढेको गाडी आलोचना गर्नेहरूले आज आफ्नै क्षेत्रमा करोडौँको गाडी किन्ने अधिकार खोजिरहेका छन् । राज्यलाई सेवा गर्ने कर्तव्यबाट भागेर, राज्यले दिएको सुविधामा रमाउने प्रवृत्ति मौलाएको छ । ‘गणतन्त्र’ भन्ने शब्द संविधानमा के लेखिएको छ भन्दा पनि सुविधाको सूचीमा के–के पाइन्छ भन्ने चासो बढी देखिन्छ । सत्तामा पुगेका वडाध्यक्षदेखि प्रधानमन्त्रीसम्मका व्यक्तिहरूको जीवनशैली हेर्दा आजको नेपालमा सत्ता भनेको ‘सेवा’ होइन ‘सुविधा कुम्ल्याउने साधन’ जस्तो देखिन थालेको छ।जनताको नाममा, परिवर्तनको नारा बोकेर ल्याइएको गणतन्त्रले साँच्चै गरिब वर्गलाई केही दियो त ? कि केवल कुर्सीमा पुगेकाहरूलाई मात्र सुख–सुविधाको राजमार्ग खोलिदियो ? आज गाउँपालिकाका वडाध्यक्ष सहित जनप्रतिनिधिहरू चढ्ने गाडीहरू लाखौंको, लाउने लगाउने जीवनशैली पाँचतारे होटल स्टान्डर्डको, घर बनाउने शैली व्यापारी र ठेकेदारको जस्तै भव्य ! के यिनले वडामा भएका विद्यालय, स्वास्थ्य चौकी जस्ताको जस्तै हुँदा–हुँदै ‘लक्जरी’ जीवन बिताउन पाउनुपर्ने नैतिक आधार के हो ?

राजसंस्थाको विरोध गर्दै ल्याइयो भनिएको व्यवस्थाले, किन फेरि राजसी विलासिता उत्पादन गर्‍यो ? सत्ता प्राप्त गरेपछि नेताहरू गाउँका सामान्य सडक, सरसफाइ, शिक्षा, स्वास्थ्य जस्ता आधारभूत कुरामा भन्दा आफन्त, साता–ठेका, भत्ता र सुविधा बढाउने खेलमा लागिरहेका छन्।गणतन्त्रको १६ वर्षपछि पनि जनता टिनको छानामुनि बाँचिरहँदा – नेता भने एयरपोर्टबाट सिधै विदेशी चिकित्सालयमा उपचार गर्न जाने हैसियत बनाइसके। के यही हो परिवर्तनको अर्थ ? आज आवश्यकता छ – गणतन्त्रको आत्मसमीक्षा जसले ‘जनता सर्वोच्च’ भनियो, त्यही जनतालाई फेरि किन हेपिरहेको छ यो व्यवस्था ? यदि गणतन्त्र जनताको जीवनस्तर उठाउन असफल भयो भने, उपलब्धिले होइन– असफलताले गणतन्त्रको मूल्यांकन हुनेछ ।

अन्तमा, यदि गणतन्त्रले जनता होइन, पदमा पुगेकाहरूलाई मात्र विलासिता बाँडिरह्यो भने — यो व्यवस्था जनताले मानेको सम्मान होइन, असन्तोषको विस्फोट बन्नेछ । इतिहासले देखाइसकेको छ — जनता लामो समयसम्म हेरेर बस्दैनन्। चेत्दा बेस हुन्छ — नत्र अर्को परिवर्तन फेरि ढोकामा ठोक्किन सक्छ ।